ศึกษาอิทธิพลของทิศในการสร้างโบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
Study
on the influence of direction for
building the archaeological site in the Kamphaengphet
Historical Park
ที่ตั้งของโบราณสถาน
อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชรตั้งอยู่ในอำเภอเมือง
จังหวัดกำแพงเพชร
พื้นที่ในเขตเมืองกำแพงเพชรจะมีลักษณะเป็นผังเมืองรูปสี่เหลี่ยมคางหมู
ขนานไปกับแม่น้ำปิง
การวางผังโบราณสถาน
- ใช้แกนตะวันออก
และตะวันตก
- ส่วนใหญ่เป็นรูปรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า
- สร้างโบราณสถานให้หันหน้าวัดไปทางทิศตะวันออกเป็นส่วนมากซึ่งอาจมาจากความเชื่อของคนไทยในอดีตที่ดูข้อดีและข้อเสียของทิศในการสร้างโบราณสถาน
โบราณสถานที่หันหน้าออกไปทางทิศตะวันออกในอุทยาน
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
วัดพระแก้ว
ตั้งอยู่ใจกลางเมืองกำแพงเพชร
เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มโบราณสถาน มรดกโลกในอุทยาน
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร เป็นวัดที่สำคัญ เจดีย์ทรงกลม ทั้งหมดล้อมรอบด้วยศิลาแรงเป็นแท่งๆ
โดยรอบ โดยที่หน้าวัดและประตูวัดจะหันหน้าไปทางทิศตะวันออก
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร เป็นวัดที่สำคัญ เจดีย์ทรงกลม ทั้งหมดล้อมรอบด้วยศิลาแรงเป็นแท่งๆ
โดยรอบ โดยที่หน้าวัดและประตูวัดจะหันหน้าไปทางทิศตะวันออก
วัดพระนอน
มีกำแพงศิลาแรงปักล้อมรอบวัดไว้ทั้ง 4 ด้าน และมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีโบสถ์ขนาด
ใหญ่ตั้งอยู่ด้านหน้าด้านหลังเป็นวิหารพระนอน และหน้าวัดและประตูวัดพระนอนนั้นจะหันหน้าไป
ทางทิศตะวันออก
วัดพระสี่อิริยาบถ หรือวัดพระยืน
วัดนี้มีบ่อน้ำและที่อาบน้ำเช่นเดียวกับวัดพระนอน กำแพงเป็นศิลาปักตั้งล้อม 4 ด้าน และมีทับ
หลังบนมุขหน้าวิหาร มีพระพุทธรูป 4 ปาง คือ เดิน นั่ง ยืน และนอน อยู่โดยรอบทั้ง 4 ทิศตามลำดับ
โดยที่หน้าวัดและประตูหน้าวัดของวัดพระสี่อิริยาบถนั้นจะหันหน้าออกไปทางทิศตะวันออก
วัดสิงห์
อยู่ถัดจากวัดพระสี่อิริยาบถไปทางทิศเหนือประมาณ 100 เมตร โดยมีพระเจดีย์ฐานสี่เหลี่ยม
มีซุ้มทั้ง4 ด้าน เป็นประธาน ด้านหน้าเป็นอุโบสถขนาดใหญ่ ด้านหน้าวัดและประตูหน้าวัดของวัด
พระสิงห์นั้นจะสร้างให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออก
วัดช้างรอบ
เป็นวัดที่สร้างบนยอดเนิน มีบันไดทางขึ้นทั้งสี่ด้าน ประดับด้วยช้างทรงเครื่องครึ่งตัว จำนวน
68 เชือก ระหว่างช้างแต่ละเชือกมีภาพปั้นรูปลายพรรณพฤกษา หน้าวัดและประตูหน้าวัดจะหันหน้า
ไปทางทิศตะวันออก
วัดอาวาสใหญ่
เป็นวัดขนาดใหญ่อีกแห่งหนึ่งที่อยู่บริเวณอรัญญิกของเมืองกำแพงเพชร มีสิ่งก่อสร้างขนาด
ใหญ่จำนวนมาก มีเจดีย์รายรอบ ด้านหน้าสุดนอกเขตกำแพงมี่บ่อน้ำใหญ่ เรียกว่า บ่อสามแสน
เพราะน้ำในบ่อไม่เคยแห้ง โดยที่ตัววัดและประตูทางเข้าหน้าวัดของวัดอาวาสใหญ่นั้นจะสร้างหัน
หน้าไปทางทิศตะวันออกโดยเยื้องไปทางทิศเหนือประมาณหนึ่ง
ความหมายของทิศและชื่อเรียกของทิศ
ทิศ คือ ทิศทางภูมิศาสตร์ที่จะไปตามตำแหน่งต่างๆ มี 8 ทิศ คือ
-ทิศเหนือ เรียกว่า ทิศอุดร
ซึ่งหมายถึง ข้างบน ฝ่ายเหนือ
-ทิศใต้ เรียกว่า ทิศทักษิณ
ซึ่งหมายถึง ทางใต้
-ทิศตะวันออก เรียกว่า ทิศบูรพา
ซึ่งหมายถึง ข้างหน้า ตะวันออก
-ทิศตะวันตก เรียกว่า ทิศประจิม
ซึ่งหมายถึง ปัจฉิม ทิศตะวันตก
-ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ เรียกว่า ทิศอีสาน
ซึ่งหมายถึง ตะวันออกเฉียงเหนือ
-ทิศตะวันออกเฉียงใต้ เรียกว่า ทิศอาคเนย์
ซึ่งหมายถึง อทิศที่พระอัคนี (พระเพลิง) รักษา คือ ทิศตะวันออกเฉียงใต้
-ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เรียกว่า ทิศพายัพ
ซึ่งหมายถึง "ทิศแห่งลม" คือ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ
-ทิศตะวันตกเฉียงใต้ เรียกว่า ทิศหรดี
ซึ่งหมายถึง ทิศตะวันตกเฉียงใต้
ความเชื่อในการหันหน้าของโบราณสถานในอุทยาน
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
โบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชรนิยมสร้างให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออก
เนื่องจากคนไทยในอดีตมีความเชื่อว่า ทิศตะวันออกเป็นทิศบูรพาซึ่งถือว่าเป็นทิศที่ดีทิศหนึ่ง เมื่อ
หันแล้วก็จะพบแต่ความสงบสุข และความสันติ ปรองดอง และก็ยังมีบางโบราณสถานที่สร้างไป
ทางทิศเหนือจะช่วยให้พัฒนาศักยภาพในด้านต่างๆให้ดียิ่งขึ้น ซึ่งทิศที่เป็นมงคลำหรับคนไทยก็
คือ ทิศเหนือและทิศตะวันออก ทิศที่ไม่เป็นมงคลคือทิศตะวันตกและทิศใต้ซึ่งเป็นทิศที่ไม่ดี ซึ่งมี
ความเชื่อว่าการที่หันหน้าไปทางนี้นั้น อาจทำให้คนเจ็บป่วย อายุสั้น เพราะว่าเป็นทิศเกี่ยวกับคน
ตาย ไม่เป็นมงคล และทิศใต้ก็เช่นกัน และอีกส่วนหนึ่งที่ไม่เป็นมงคลเพราะชื่อทิศนั่นเอง
อิทธิพลของทิศในการสร้างโบราณสถานในอุทยาน
ประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
การที่โบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชรหันหน้าไปทางทิศตะวันออกนั้น
อิทธิพลแรกนั้นอาจมาจากความเชื่อต่างๆเป็นส่วนใหญ่ ของคนไทยในอดีต ที่เชื่อว่าทิศใดดีทิศใด
ไม่ดี โดยอิทธิพลความเชื่อในเรื่องทิศของคนไทยในอดีตก็ยังเชื่อกันมาถึงในยุคปัจจุบันในการ
สร้างวัดต่างๆ ซึ่งวัดนั้นอาจจะสร้างให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออกและทิศเหนือ อิทธิพลที่สองคือ
บริเวณผังโบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชรเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า จึงสร้างวัดและ
โบราณสถานต่างๆให้หันหน้าไปทางทิศเดียวกันเพื่อความสวยงามเป็นระเบียบเรียบร้อยโดยให้หัน
หน้าไปทางทิศตะวันออกเป็นหลัก
สรุป
จากการศึกษาอิทธิพลของทิศในการสร้างโบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร
โดยส่วนใหญ่จะสร้างหน้าวัดให้หันไปทางทิศตะวันออกและบางส่วนจะหันหน้าไปทางทิศเหนือ
สาเหตุที่สร้างหน้าวัดให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออกและทิศเหนืออาจเนื่องจากมาจากความเชื่อ
คนในอดีตซึ่งเชื่อว่าเป็นทิศมงคลได้แก่ ทิศตะวันออกและทิศเหนือ กล่าวคือเมื่อหันหน้าวัดไปทาง
ทิศตะวันออกจะพบแต่ความสงบสุขและความสันติ และเมื่อหันหน้าวัดไปทางทิศเหนือจะช่วยใน
การพัฒนาศักยภาพภายในด้านต่างๆให้ดียิ่งขึ้น ส่วนทิศที่ไม่เป็นมงคล คือทิศตะวันตกและทิศใต้มี
ความเชื่อว่าถ้าหันหน้าไปทางสองทิศนี้อาจจะทำให้คนเจ็บป่วย อายุสั้นเพราะว่าเป็นทิศเกี่ยวกับ
คนตาย
